Rosnące zainteresowanie edukacją domową. Wywiad Prezes Fundacji Edukacji Domowej dla radia TOK FM

W ostatnich latach edukacja domowa w Polsce zyskuje na popularności. Coraz więcej uczniów – obecnie ponad 42 000 (dane z maja 2023) – realizuje obowiązek szkolny poza szkołą. W rozmowie Anny Łąckiej – Prezeski Fundacji Edukacji Domowej z Krzysztofem Horwatem dowiedzieliśmy się więcej na temat tego zjawiska i jego znaczenia dla rodzin z dziećmi w wieku szkolnym. Rozmowa odbyła się w poniedziałek 3 lipca na antenie radia TOK FM. Jeśli nie mieliście okazji jej posłuchać, to przychodzimy do Was z najważniejszymi informacjami, które zostały poruszone podczas rozmowy.

Co to jest edukacja domowa?

Anna Łącka na początku rozmowy wytłumaczyła słuchaczom, czym jest edukacja domowa i z czym się wiąże. Jest to potoczna nazwa dla realizacji obowiązku szkolnego poza szkołą, którą to formę nauczania reguluje art. 37 w ustawie Prawo oświatowe. Oznacza to, że uczniowie mają prawo do nauki i realizacji podstawy programowej w miejscach innych niż szkoła. Mogą uczyć się w domu, podczas podróży, czy w innych lokalizacjach, które nie wymagają chodzenia do szkoły. Edukacja domowa daje uczniom swobodę w wyborze miejsca i sposobu nauki. Co roku uczniowie zobowiązani są do zdania egzaminów, które potwierdzają opanowanie materiału na danym etapie nauki. 

Prezeska FED zwróciła także uwagę na to, że edukacja domowa nie jest dla każdego, ale zyskuje coraz większą popularność, zwłaszcza wśród uczniów, którzy potrafią samodzielnie się uczyć lub mają rodziców, którzy wspierają ich w tym procesie. Istnieją również szkoły, które specjalizują się w edukacji domowej i pomagają w jej realizacji.

Edukacja domowa a zdalne nauczanie

Jako jeden z pierwszych powodów wzrostu popularności edukacji domowej w Polsce została podana pandemia. Chociaż w jej trakcie miała miejsce również edukacja zdalna, Anna Łącka podkreśliła, że edukacja domowa nie jest tym samym. Podczas zdalnego nauczania uczniowie byli zobligowani do uczestnictwa w zajęciach online, które trwały po 45 minut. Dodatkowo mieli regularny kontakt z nauczycielem. Natomiast w przypadku edukacji domowej, to uczniowie i ich rodzice decydują, gdzie i kiedy się uczą. Nie spędzają całego dnia przed komputerem, a ich nauka odbywa się w różnych formach, dostosowanych do ich potrzeb.

Nowe regulacje prawne dotyczące edukacji domowej

Prowadzący wywiad poruszył temat Ministra Edukacji – Przemysława Czarnka, który zapowiedział wprowadzenie nowych regulacji dotyczących edukacji domowej, zwłaszcza dla szkół, które przyjmują dużą liczbę uczniów korzystających z tej formy nauki. Środowisko edukacji domowej reaguje zaniepokojeniem na wypowiedzi Ministra. Już pod koniec 2022 roku próbowano wprowadzić tzw. Lex Czarnek 2.0, które zawierało przepisy, mające na celu ograniczenie tej formy nauki dla dzieci. Prezeska Fundacji Edukacji Domowej podkreśliła, że skutkiem wprowadzenia tych zmian byłoby utrudnienie wyboru edukacji domowej dla rodziców i uczniów oraz ograniczenie autonomii i otwartości tej formy nauki. 

W zmianach była mowa m.in. o rejonizacji, egzaminach wyłącznie w stacjonarnej formie oraz ograniczeniu liczby uczniów w trybie nauczania domowego w placówkach. Dodatkowo, obcięcie subwencji, które nastąpiło pod koniec 2022 roku, wpływa istotnie na funkcjonowanie tych placówek. Według raportu przeprowadzonego przez naszą Fundację, około połowa przebadanych szkół nie jest w stanie przez wprowadzone zmiany sfinansować podstawowych kosztów, związanych z prowadzeniem uczniów w edukacji domowej. Mamy na myśli między innymi koszty związane z administracją, przeprowadzeniem egzaminów czy też konsultacji z nauczycielami. Anna Łącka podkreśliła, że obniżenie subwencji dla największych szkół będących w trybie edukacji domowej do poziomu 20% standardowej subwencji (wcześniej wynosiła 80%) ma znaczący wpływ na ich działalność. Niezależnie od liczby uczniów, finansowanie na poziomie 20% okazuje się niewystarczające do pokrycia podstawowych kosztów związanych z prowadzeniem edukacji domowej.

Należy zaznaczyć, że pomimo obniżenia subwencji, niektóre szkoły, w tym również publiczne, nadal decydują się przyjąć uczniów uczących się w domu. Jednak ich rola ogranicza się najczęściej do przeprowadzenia egzaminów, podczas gdy rodzice i uczniowie mają większą odpowiedzialność za proces edukacyjny. Niemniej jednak zgodnie z artykułem 37 ustawy Prawo oświatowe, uczniowie mają prawo skorzystać z pewnych udogodnień, takich jak uczestnictwo w zajęciach szkolnych, dostęp do podręczników, biblioteki czy konsultacje z nauczycielami, a to właśnie generuje dodatkowe koszty, których niektóre szkoły nie są w stanie opłacić. 

Rosnące zainteresowanie edukacją domową

Podsumowując rozmowę naszej prezeski Anny Łąckiej z Krzysztofem Horwatem możemy wysnuć kilka najważniejszych wniosków. Przede wszystkim edukacja domowa zyskuje coraz większą popularność w Polsce, zwłaszcza wśród uczniów i rodziców, którzy chcą mieć większą swobodę w wyborze miejsca i sposobu nauki. Pandemia przyspieszyła ten trend, choć edukacja domowa różni się od edukacji zdalnej, która była stosowana w czasie lockdownu. Zwiększająca się popularność edukacji domowej spowodowała, że Ministerstwo Edukacji i Nauki  planuje wprowadzenie nowych regulacji, które mogą ograniczyć tę formę nauki, zwłaszcza w przypadku szkół przyjmujących dużą liczbę uczniów.

Środowisko edukacji domowej obawia się, że wprowadzenie tych regulacji ograniczy autonomię i otwartość tej formy nauki. Obecnie istnieje około 2000 szkół specjalizujących się w edukacji domowej, które różnią się ofertą  i liczbą uczniów. Obniżenie subwencji dla największych szkół do 20% standardowej subwencji spowodowało problemy finansowe dla wielu placówek, które nie są w stanie sfinansować kosztów związanych z prowadzeniem edukacji domowej.

Warto podkreślić, że edukacja domowa zwiększa rolę rodziców w procesie edukacyjnym i daje im większą odpowiedzialność za naukę swoich dzieci, ale nie jest to nauka poza system. Uczniowie mają jednak możliwość korzystania z pewnych udogodnień, takich jak udział w zajęciach szkolnych, konsultacje z nauczycielami czy przygotowanie do egzaminów.

Przygotowała: Wiktoria Malinowska