Potrzebujemy mądrych zmian w polskiej edukacji

Podsumowanie akcji “Posprzątajmy w edukacji”

Stoimy właśnie u progu zmian związanych z tworzeniem nowego rządu w Polsce. Wierzymy, że zmiany nastąpią także w oświacie. Ostatnie wydarzenia wokół polskiej edukacji i Ministerstwa Edukacji i Nauki skłaniają nas do postawienia sprawy jasno — potrzebujemy mądrych zmian, które pozwolą edukacji rozwijać się, a polskim szkołom być wzorem dla innych krajów. 

W ubiegły piątek — 10 listopada 2023 r. — razem z SOS dla Edukacji, Amnesty International, Szkołą w Chmurze, Stowarzyszeniem dOPAmina lab i Frontem Uczniowskim stanęliśmy przed Ministerstwem Edukacji i Nauki, aby zaapelować o pilne porządki w edukacji. Inicjatywa ta jest odpowiedzią na potrzeby społeczności edukacyjnej, zwłaszcza po zakończeniu kadencji Ministra Przemysława Czarnka, w trakcie której wiele zmian dotknęło, zarówno edukację domową, jak i pozostałe formy nauczania. 

Podczas tego wyjątkowego wydarzenia, reprezentantka Fundacji Edukacji Domowej Gabriela Letnovska oraz pozostałe organizacje postanowiły wyrazić stanowczą opinię na temat konieczności przeprowadzenia mądrych zmian w polskim systemie edukacyjnym. Pragniemy, aby polskie szkoły były miejscem wszechstronnego rozwoju uczniów, wyposażając ich w umiejętności potrzebne do radzenia sobie w dynamicznie zmieniającym się świecie. 

Postulaty środowiska edukacyjnego

• Szkoła wszechstronnego rozwoju.
• Szkoła tworzona ze stroną społeczną.
• Szkoła praw człowieka.
• Szkoła jako miejsce swobodnego uczenia (się), a nie nauczania.
• Szkoła równego finansowania. 
  

Szkoła wszechstronnego rozwoju

Barbara Jędrusiak, dyrektorka Szkoły w Chmurze, prezentując pierwszy postulat, podkreśliła, że wybór terminu “Posprzątania w edukacji” nie jest przypadkowy, gdyż uczniowie, rodzice oraz aktywiści edukacyjni zjednoczyli się w ostatnim dniu roboczym przed pierwszym posiedzeniem Sejmu kolejnej kadencji, aby wezwać do współpracy wszystkich, którzy mają wpływ na polską edukację. Zwróciła uwagę na konieczność zaangażowania wszystkich grup społecznych, włączając uczniów, nauczycieli, rodziców, organizacje społeczne i polityków. W swoim apelu podkreśliła, że celem nie jest tylko jednorazowy protest, lecz konsekwentne monitorowanie nowego ministerstwa oraz działania na rzecz odwrócenia niekorzystnych przepisów wprowadzonych w ostatnich czterech latach. 

Szkoła tworzona ze stroną społeczną

Monika Auch-Szkoda z SOS dla Edukacji przypomniała o inicjatywie sieci dotyczącej obywatelskiego paktu dla edukacji, który zyskał poparcie ponad 70 organizacji, samorządowców, związków zawodowych i polityków. Wskazała, że pakt stanowi kompleksowy dokument opisujący kluczowe obszary edukacji wymagające naprawy, takie jak: samodzielność szkoły, adekwatne finansowanie, nauka kluczowych kompetencji, równość szans, wsparcie, zaangażowanie i pluralizm. Auch-Szkoda zaznaczyła, że jedynie poprzez partycypację i dialog możliwe jest utrwalenie zmian w polskim systemie edukacji, które nie będą zmieniane przez każdy kolejny rząd.  

“Dlatego proponujemy powołanie Komisji Edukacji Narodowej, której głównym zadaniem będzie gromadzenie i twórcze przetwarzanie wiedzy płynącej z wielu źródeł – od badań naukowych i inspiracji międzynarodowych, do postulatów praktyków oświaty, środowisk nauczycielskich i akademickich, samorządowych, związkowych, a także uczniowskich i rodzicielskich. 

Tylko razem mamy realną szansę na zmianę, której polska edukacja potrzebuje.” — podsumowała reprezentantka SOS dla Edukacji.

Szkoła praw człowieka

Michał Kłopocki z Amnesty International zaznaczył w swoim postulacie, że szkoła powinna być miejscem praktykowania kultury praw człowieka. Wskazał, że celem nauczania jest pełny rozwój osobowości ludzkiej oraz ugruntowanie poszanowania praw człowieka i podstawowych wolności. Kłopocki, cytując Art 26. Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka, zaznaczył, że edukacja powinna krzewić zrozumienie, tolerancję i przyjaźń między narodami, grupami rasowymi i religijnymi. Amnesty International uznaje szkołę praw człowieka za miejsce, w którym uczniowie powinni czuć się bezpiecznie, a ich godność jest szanowana. Wspierać to mają edukacja praw człowieka, edukacja antydyskryminacyjna oraz równościowa, nie tylko w ramach szkolnych przedmiotów, ale również poprzez kontakt uczniów z przedstawicielami organizacji pozarządowych. Ta kompleksowa edukacja ma na celu stworzenie szkolnego środowiska opartego na zasadach szacunku i równości. 

Szkoła jako miejsce swobodnego uczenia (się), a nie nauczania

Jacek Lewicki, reprezentujący Stowarzyszenie dOPAmina lab oraz Front Uczniowski, wyraził przekonanie, że obecny czas niesie ze sobą nadzieję na pozytywne zmiany, zwłaszcza w zakresie praw ucznia. Wskazał, że młodzież nie powinna być traktowana jako przedmiot, lecz jako podmiot — zdolny do aktywnego uczestnictwa w życiu szkoły. Lewicki podkreślił, że szkoła należy do wszystkich tworzących jej społeczność i każda osoba powinna mieć równy dostęp do praw w niej obowiązujących. Ta perspektywa ma na celu stworzenie szkolnej rzeczywistości opartej na zasadach równości i uczestnictwa każdego ucznia. 

Szkoła równego finansowania 

Gabriela Letnovska z ramienia naszej Fundacji przedstawiła postulat “Szkoły równego finansowania”, ponieważ zapisy w rozporządzeniu ws. podziału subwencji oświatowej na rok 2023 w radykalny sposób wpłynęły na sytuację uczniów spełniających obowiązek szkolny poza szkołą. W wydarzeniu pod Ministerstwem wzięliśmy udział, aby przedstawić fakty — jak obniżenie finansowania wpłynęło nie na szkoły, ale właśnie na uczniów i to jakie wsparcie mogą otrzymać. 

Miniony rok był bardzo trudny dla edukacji domowej. Pojawiło się wiele krzywdzących publikacji, wypowiedzi nawet z ust najwyższych władz w zakresie tej formy. Byliśmy zmuszeni do walki z zapisami, jakie pojawiły się w tzw. Lex Czarnek. Udało się nam — całej społeczności edukacyjnej —  doprowadzić do veto Pana Prezydenta. Niestety nie było to wystarczające, aby społeczność edukacji domowej uznała to działanie za sukces. Pojawiło się rozporządzenie, o którym dziś także wiele mówimy, które spowodowało, że wiele szkół zostało z tygodnia na tydzień pozbawione znaczących środków na działalność w zakresie wsparcia uczniów realizujących obowiązek szkolny poza szkołą. Nagle, z dnia na dzień, część szkół otrzymała finansowanie na uczniów w ED aż czterokrotnie niższe. Mamy poczucie, że to działanie miało rozwiązać pewne problemy administracyjno-finansowe, ale dziś wiemy i chcemy przekonać do tego także innych, że nie tędy droga. Na tych działaniach przede wszystkim tracą uczniowie i ich rodziny. 

Uczniowie każdej z form spełniania obowiązku szkolnego mają prawo na równe traktowanie. Wprowadzanie tak drastycznych różnic w finansowaniu, np. wskaźnik 0,4 czy 0,2, które obowiązują dla niektórych szkół, to przejaw dyskryminacji uczniów. Każdy uczeń/uczennica ma prawo do tego, aby jej/jego edukacja była finansowana na równym lub przynajmniej zbliżonym poziomie do innych.

Jesteśmy gotowi do dialogu i współpracy

Tego dnia zjednoczyliśmy się pod Ministerstwem Edukacji i Nauki symbolicznie uzbrojeni w miotły, wzywając do wspólnego sprzątania w edukacji. Podkreśliliśmy także, że nasza obecność nie jest jednorazowym wydarzeniem — jesteśmy gotowi współpracy z całym środowiskiem, z nowym rządem, z nowym Ministrem, gotowi do monitorowania działań nowego ministerstwa i stałej obrony wartości edukacyjnych, które uważamy za kluczowe. Czekamy na rezonans ze strony Ministerstwa Edukacji i Nauki oraz innych decydentów, aby razem stworzyć lepszą przyszłość polskiej edukacji. 

Przygotowały: Wiktoria Malinowska i Gabriela Letnovska.