Edukacja domowa to wybór, który pozwala osobom z niej korzystającym na indywidualne podejście do nauki w komfortowym oraz elastycznym środowisku. Znalezienie równowagi pomiędzy nauką a życiem codziennym w tej samej przestrzeni może być jednak wyzwaniem dla rodziców. Samodzielne uczenie się to kluczowa umiejętność, którą należy rozwijać u dziecka od najmłodszych lat. Jej wykształcenie z pewnością pomoże w zachowaniu balansu i wpłynie pozytywnie na rodzinne relacje.

Oto kluczowe zasady, które mogą okazać się przydatne w wspieraniu dziecka i nastolatka w procesie samodzielnego uczenia się.

Stwórz przestrzeń do nauki w domu

Choć edukacja w domu daje dużą swobodę, ważne jest, aby stworzyć stałe, zorganizowane miejsce, które będzie kojarzyć się z nauką. Dzieci w wieku wczesnoszkolnym uczą się głównie przez zabawę i interakcje z otoczeniem. Używają zmysłów do odkrywania świata i przyswajania nowych informacji. Warto, by ich przestrzeń do nauki zawierała łatwo dostępne materiały edukacyjne, np. książki, do których dziecko będzie mogło swobodnie sięgnąć czy przybory plastyczne.

W przypadku starszych dzieci i młodzieży ważne jest by ich miejsce do nauki dawało poczucie autonomii. Może to być osobny pokój, biurko w pokoju dziennym lub ciche miejsce w rogu salonu. Istotne jest, aby była to przestrzeń wolna od rozpraszaczy (telefonów, gier komputerowych, telewizora), sprzyjająca koncentracji. 

Zaplanuj plan nauki

Edukacja domowa daje rodzicom i dzieciom dużą elastyczność, jednak ta swoboda może stać się również pułapką, jeśli nie wprowadzi się odpowiedniego planu. Dziecko, szczególnie młodsze, może mieć trudności z zarządzaniem swoim czasem, dlatego kluczowe jest, by rodzice pomogli w stworzeniu harmonogramu dnia. Dostosuj plan dnia do stylu życia rodziny i z uwzględnieniem potrzeb twojego dziecka. Zadbaj o odpowiednią ilość wypoczynku i pamiętaj, że rano i wieczorem poziom koncentracji jest niższy.

Zostań mentorem

Najważniejszym krokiem przy wsparciu samodzielnego uczenia się dziecka jest danie mu na to przestrzeni. Wspólna praca z dzieckiem powinna polegać na zadawaniu pytań pomocniczych, które skłonią je do myślenia, a nie na udzielaniu gotowych odpowiedzi. Warto też nauczyć dziecko samodzielnego poszukiwania informacji, korzystania z książek, internetu i innych zasobów edukacyjnych, co przyczyni się do rozwoju jego umiejętności rozwiązywania problemów. Monitoruj, ale nie kontroluj. Bądź dostępny, ale nie narzucaj swojego sposobu działania oraz rozwiązywania problemów.

Czasem rodzicom trudno jest zrozumieć perspektywę dziecka, bo mają bardziej rozwinięte własne umiejętności. Rozmawiaj z dzieckiem by poznać jego spojrzenie na dane zagadnienie, zadawaj pytania mające zmotywować dziecko do samodzielnego poszukiwania odpowiedzi.

Motywuj i nagradzaj postępy

Samodzielne uczenie się wymaga dużej motywacji, zwłaszcza w edukacji domowej, gdzie brakuje zewnętrznego bodźca w postaci ocen i ścisłego nadzoru nauczycieli. Zauważaj postępy poczynione podczas pracy samodzielnej dziecka, zwracając uwagę na konkretne dokonania i nie ograniczając się do przekazania informacji zwrotnej w postaci prostego “Super” czy “Dobra robota”. Pokazuj, że nabyte umiejętności może wykorzystać w życiu codziennym.

Wspieraj zainteresowania swojego dziecka, dając mu przestrzeń na wszechstronny rozwój. Możesz wpleść jego hobby do wspólnych aktywności, na przykład w postaci wyjścia do muzeum związanego z tematyką zainteresowań.

Współpracuj z dzieckiem i ucz się razem z nim

W edukacji domowej to, co wyróżnia ją od tradycyjnej szkoły, to bliska współpraca między rodzicem a dzieckiem. Dobrze jest angażować się w naukę, pokazując, że samodzielne uczenie się to także proces, który dotyczy dorosłych. Wspólne rozwiązywanie trudniejszych zagadnień, poszukiwanie materiałów w Internecie, czy nawet eksperymenty i projekty, będą dla dziecka okazją do zobaczenia, że rodzice również są gotowi do nauki.

Dzieci uczą się obserwując dorosłych. W przypadku nastolatków poczucie, że nawet osoby dorosłe nie są wszechwiedzące, może wpłynąć pozytywnie na rozwój własnej tożsamości i zachęcić do poszukiwania nowych rozwiązań.

Naucz dziecko samodzielnej oceny i autorefleksji

Nauka w domu to doskonała okazja, by nauczyć dziecko autorefleksji – umiejętności oceniania własnej pracy i postępów. Warto regularnie rozmawiać z dzieckiem o tym, co udało mu się osiągnąć, jakie były trudności, jakie strategie pomogły w nauce, a co można poprawić. Tego typu rozmowy pomagają w budowaniu samoświadomości i odpowiedzialności za własny proces edukacyjny.

Pamiętaj o odpoczynku i aktywności fizycznej

Edukacja to nie tylko czas nauki, ale również przestrzeń na regenerację sił. Warto zapewnić dzieciom regularne przerwy, czas na zabawę, spotkania z rówieśnikami oraz aktywności fizyczne. Relaks i zabawa są równie ważne jak nauka – to one pomagają w utrzymaniu równowagi i chęci do dalszego działania.

Nawet spacer do pobliskiego parku wpływa na wzrost poziomu serotoniny w organizmie oraz zwiększa koncentrację.

*Artykuł powstał na podstawie poradnika przygotowanego przez Instytut Badań Edukacyjnych