Odrzucenie Lex Czarnek 2.0 przez senacką Komisję Nauki, Edukacji i Sportu

17 listopada 2022 r. odbyło się posiedzenie senackiej Komisji Nauki, Edukacji i Sportu, na którym rozpatrywany był poselski projekt ustawy zmieniającej ustawę Prawo oświatowe oraz niektórych innych ustaw (druk 2710), który wprowadza zmiany w zakresie edukacji domowej,  wzmocnienia rolę organu sprawującego nadzór pedagogiczny, w tym w szczególności kuratora oświaty. Równolegle rozpatrywany jest przedstawiony przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej projekt ustawy o zmianie ustawy – Prawo oświatowe (druk 458), który dotyczy zapewnienia wszystkim rodzicom możliwości współdecydowania o rodzajach treści oraz sposobie prowadzenia zajęć dodatkowych, organizowanych w szkołach lub placówkach oświatowych, do których uczęszczają ich dzieci przez stowarzyszenia i inne organizacje, których celem statutowym jest działalność wychowawcza albo rozszerzanie i wzbogacanie form działalności dydaktycznej, wychowawczej, opiekuńczej i innowacyjnej szkoły lub placówki.

Senatorowie głosowali za odrzuceniem Ustawy w całości, swój głos oddało 10 senatorów:

• “za” odrzuceniem opowiedziało się 7 senatorów,
• przeciw było 3 senatorów,
• nikt nie wstrzymał się od głosu.

W rezultacie głosowania i przedstawionych wyników Komisja wniosła o odrzucenie ustawy.

Posiedzenie rozpoczął Minister Dariusz Piątkowski przedstawiając elementy ustawy: reguluje ona tworzenie i powoływanie filii szkół artystycznych, ocenę i odwoływanie dyrektorów, działalność organizacji w szkołach czy placówkach oświatowych, na którą miałaby wpływ decyzja rady rodziców oraz rodzice, doprecyzowuje awanse zawodowe nauczycieli, relację kuratora i organów prowadzących szkoły samorządowe. Ustawa zawiera także zapisy znacznie ograniczające spełnianie obowiązku szkolnego poza szkołą. Jako powód obostrzeń w zakresie edukacji domowej Minister Piątkowski podał zgłaszane przez jednostki samorządów terytorialnych problemy finansowe, wynikające z naliczania subwencji oświatowej.

Rozpatrywana Ustawa budzi wątpliwości zarówno środowisk edukacji domowej, jak i większości członków Komisji. Jednym z najczęściej poruszanych zarzutów jest brak konsultacji społecznych, które pozwoliłyby na dogłębne przeanalizowanie problemu i znalezienie najlepszych rozwiązań – nie tylko tych administracyjnych, ale i takich, które nie będą miały negatywnego wpływu na uczniów korzystających z tej formy nauczania. Potrzebę konsultacji podkreślają także Prezes Zarządu Związku Powiatów Polskich Andrzej Płonka oraz Rzecznik Praw Obywatelskich Marcin Wiącek, których opinie zostały zamieszczone w procesie legislacyjnym Ustawy na stronie internetowej Senatu.

“Należy podkreślić, że elementem przyzwoitej legislacji jest zachowanie właściwego trybu pracy nad ustawą. Jeżeli regulacje mają znaczący wpływ na liczne podmioty, konieczne jest przeprowadzenie szerokich konsultacji społecznych. W sytuacji silnego sprzeciwu licznych grup społecznych ustawodawca powinien dołożyć wszelkich starań, aby przekonać społeczeństwo o słuszności proponowanych rozwiązań.”

– wspomina w swojej opinii Rzecznik Praw Obywatelskich Marcin Wiącek.

Zarówno Senatorowie, jak i Prezes ZPP zwracają uwagę na to, że rozpatrywana obecnie Ustawa “stanowi niemalże kalkę rozwiązań zawartych w ustawie zawetowanej” (mowa o ustawie z dnia 13 stycznia 2022 r. o zmianie ustawy Prawo oświatowe oraz niektórych innych ustaw). Dlatego warto tutaj przytoczyć fragmenty uzasadnienia odrzucenia tejże ustawy przez Prezydenta RP Andrzeja Dudy:

“Biorąc pod uwagę przedstawione mi stanowiska i petycje postulujące niedopuszczenie do wejścia w życie ustawy, zasadną jest ocena braku szerokiej aprobaty społecznej dla rozwiązań przyjętych przez Sejm.”

Wątpliwości ze strony społeczności nie były jedynym zarzutem. W uzasadnieniu tego druku Prezydent słusznie wskazuje na potrzebę zapewnienia wszystkim rodzicom możliwości współdecydowania o rodzajach, treści  oraz sposobie prowadzenia zajęć dodatkowych, powołując się przy tym do prawa rodziców do wychowywania dziecka zgodnie z własnymi przekonaniami, które są wyrażone w art. 48. Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Bezpośrednim celem projektowanych rozwiązań w prezydenckim druku 458 jest zagwarantowanie im tego konstytucyjnego prawa. Natomiast równocześnie procedowany druk 2710 niweczy założenia poprzedniego. Jeden z nich dba o swobodę decydowania rodziców o kształceniu ich dzieci, drugi natomiast ogranicza im to konstytucyjne prawo.

Wracając do przebiegu posiedzenia, chcemy zwrócić uwagę na kilka dodatkowych zarzutów, które padły wobec rozpatrywanej Ustawy. Jednym z nich jest likwidacja przez proponowane zmiany elastyczności, przejrzystości i łatwości reagowania, na co zwrócił uwagę Senator Bogdan Zdrojewski. Odwołując się do całości procedowanej Ustawy zwraca on uwagę na to, że kurator powinien być opiekunem, nie nadzorcą scentralizowanej politycznej edukacji. Zwraca uwagę na to, że potrzebujemy stabilności i wolności w szkołach, również dla dobra nauczycieli i dbania o nich. Senator Zdrojewski powołał się na inne modele edukacyjne, świadomie mówiąc o niemożności przeniesienia ich 1:1. Zwraca to uwagę na fakt, że edukacja domowa nie jest przełożeniem nauczania w systemie klasowo-lekcyjnym, lecz w przestrzeni domowej. Jest to zupełnie inna forma edukacji, polegająca na elastycznym dostosowaniu materiałów i narzędzi do nauki do ucznia. Senator podkreśla, że należy inwestować w rozwój technologiczny – elastyczne narzędzia, dostosowane do potrzeb indywidualnych.

Na rolę kuratora zwrócił uwagę także Senator Wojciech Konieczny. Według niego najlepszym rozwiązaniem byłoby utrzymanie dotychczasowej roli kuratora, jako konsultanta merytoryczny, nie nadzorcy i władcy. Z tą wypowiedzią zgodził się Kazimierz Wiatr, lecz słusznie zauważył, że odrzucenie proponowanych zmian nie jest rozwiązaniem. Potrzebujemy konkretnych propozycji, które rozwiążą zauważone problemy (upłynnienie finansowania między Ministerstwem, jednostkami samorządów terytorialnych a szkołami; potrzeba uregulowania weryfikacji kształcenia w edukacji domowej).

O edukacji domowej wypowiedziała się także Senator Joanna Sekuła, która zwróciła uwagę na nieścisłości w zapisach w sytuacji przeprowadzki ucznia w trakcie roku i zmianie szkoły. Problem ten nie tylko budzi wątpliwości, a nawet sprzeciw, wśród rodziców, lecz także wprowadza nierówne traktowanie wobec uczniów stacjonarnych, którzy w trakcie roku szkolnego mogą zmienić szkołę, niezależnie od miejsca zamieszkania. Senator Sekuła wyraziła także swoją opinią nt. możliwych rozwiązań finansowych, na które zwróciła uwagę Wiceprezydent Warszawy jeszcze podczas I czytania projektu w Sejmie 25 października 2022 r. Zgłaszała ona konieczność sięgania do rezerw finansowych z innych obszarów, by móc zaspokoić zapotrzebowanie placówek oświatowych w jej regionach. Problem ten ustawodawca chce rozwiązać rejonizacją oraz ograniczeniem terminów składania wniosków o zgodę na edukację domową. Jednak nasza Fundacja dostrzega, że komplikacje wydają się być na innym poziomie, a mianowicie w terminie przepływu pieniędzy między Ministerstwem Edukacji i Nauki, jednostkami samorządu terytorialnego oraz szkołami.

Na posiedzeniu Komisji pojawiło się kilku reprezentantów: Krzysztof Baszczyński – nauczyciel i były poseł, Dorota Zmarzlak – wójt Izabelina, Dorota Łoboda – Prezes Fundacji Rodzice Mają Głos, Zofia Grudzińska – nauczycielka, psycholożka, Ruch Społeczny Obywatele dla Edukacji, Marianna Kłosińska – Prezes Fundacji Dzieci Mają Głos oraz Fundacji Bullerbyn, Dominik Kuc – Członek Rady Fundacji Growspace oraz Witold Zakrzewski.

W stronę Ministra padło pytanie:

„Dlaczego wspieracie i popieracie coś co zawetował Prezydent?”

Zacytowany za Krzysztofem Baszczyńskim sprzeciw odzwierciedla nastroje społeczeństwa – nauczycieli, dyrektorów, rodziców, organizacji związanych z edukacją. Kolejny raz próbujemy rozwiązać problem tym samym sposobem. To nie ma szansy się udać. Na dotychczasowych posiedzeniach pojawiły się propozycje alternatywnych rozwiązań, także 17 listopada na posiedzeniu senackiej Komisji. Często zwracano uwagę na dorobek technologiczny, z którego korzystamy na wielu przestrzeniach. Dlaczego mielibyśmy z tego zrezygnować w edukacji domowej, skoro w innych obszarach edukacji przeznaczane są duże pieniądze na rozwój technologii cyfrowej w szkołach? Prezes Fundacji Bullerbyn słusznie zwróciła uwagę swoją prośbą, aby problemy finansowania oświaty rozwiązywać regulacjami w innych aktach prawnych, a nie zmianą Prawa oświatowego. Do tego typu zmian służy chociażby ustawa ustawa z dnia 27 października 2017 r. o finansowaniu zadań oświatowych oraz ustawa z dnia 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego. Natomiast wszelkie wątpliwości w zakresie poziomu procesu weryfikacji wiedzy uczniów spełniających obowiązek szkolny poza szkołą można rozwiać poprzez wypracowanie nowelizacji  rozporządzenie w sprawie oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy w szkołach publicznych.

Nie pierwszy raz rozpatrujemy kwestie oświatowe w Polsce, i z pewnością nie ostatni, ponieważ wymagają one jeszcze dużego nakładu pracy. Świat się zmienia, edukacja także i jako odpowiedzialni obywatele wspólnie powinniśmy nadać tym zmianom kierunek – bez zakazów i ograniczeń, lecz z rozsądnymi zasadami i wskazówkami dla rodziców, dyrektorów i innych pracowników placówek oświatowych, dla organizacji wspierających i nadzorujących oświatę. Edukacja powinna otwierać młodym ludziom drzwi na świat, nie zamykać ich!

Przygotowała: Gabriela Letnovska

Dla mediów:

Zachęcamy do wykorzystywania oraz cytowania treści artykułu z podaniem źródła.

W razie dodatkowych pytań zapraszamy do kontaktu:

sekretariat@domowa.edu.pl
12 291 98 58