Edukacja domowa — pytania i podstawa prawna
Dla Rodziców
(Sekcja dla szkół zaczyna się od 16. pytania)
1. Czym jest edukacja domowa?
Edukacja domowa jest alternatywną formą spełniania obowiązku szkolnego, ale realizowanego poza szkołą. Pozwala ona na samodzielne stworzenie programu kształcenia, dopasowanego do indywidualnych potrzeb, predyspozycji, wieku czy zainteresowań każdego dziecka. Rozwiązanie to, pozwala na pełne wykorzystanie potencjału dziecka już od pierwszych lat jego ścieżki edukacyjnej i dobór metod pracy, które w tej ścieżce okażą się najbardziej owocne.
Ważnym aspektem edukacji domowej jest fakt, iż odpowiedzialność za proces nauczania dziecka w miejsce szkoły biorą na siebie rodzice lub prawni opiekunowie. Tworząc spersonalizowany plan nauczania, należy pamiętać o zachowaniu zgodności z wymaganiami edukacyjnymi obowiązującymi na danym poziomie kształcenia.
Przepisy: Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe, art. 37.
2. Czy edukacja domowa i edukacja w chmurze to to samo?
W polskim system nie ma formy spełniania obowiązku szkolnego zwanej „edukacja w chmurze”. Jest to określenie, które zostało spopularyzowane przez zainteresowanie nauką w Szkole w Chmurze, która jest jedną z placówek, umożliwiających spełnianie obowiązku szkolnego poza szkołą, czyli tzw. edukację domową.
Oprócz klasycznego trybu klasowo-lekcyjnego i edukacji domowej polscy uczniowie mogą też uzyskać zgodę na indywidualny tok nauczania.
3. Czy dużo uczniów korzysta z możliwości uczenia się poza szkołą?
W styczniu 2025 roku z edukacji domowej, na wszystkich etapach kształcenia, korzystało 62 917 uczniów i uczennic — 28 345 na poziomie podstawowym i 34 572 na ponadpodstawowym.
Czytaj więcej: Edukacja domowa w Polsce: liczba uczniów nadal rośnie!
4. Jak przejść na edukację domową?
Wystarczy przygotować komplet dokumentów aplikacyjnych:
- Wniosek o zezwolenie na edukację.
- Oświadczenie o spełnianiu warunków na realizację podstawy programowej.
- Zobowiązanie rodziców do przystąpienia dziecka do egzaminów.
5. Jak wybrać szkołę?
Najważniejsze czynniki, na które warto zwrócić uwagę:
- Wsparcie od momentu zapisu po egzamin, który powinien być przeprowadzony w przyjaznej atmosferze.
- Umożliwianie udziału w zajęciach dodatkowych.
- Zapraszanie do brania udziału w życiu szkoły (integracje, akademie, wycieczki).
- Zapewnienie podręczników oraz pomocy dydaktycznych.
- Udzielanie rodzicom wskazówek w razie trudności.
- Szkoła przyjazna nie odcina się od ucznia, tylko dba o niego.
6. Czy szkoła może nie wyrazić zgody na edukację domową?
Tak, szkoła może nie wyrazić zgody, ale tylko w określonych sytuacjach. Jednym z powodów może być brak dokumentacji lub wyraźne przesłanki, że edukacja domowa nie będzie dobrą formą nauki dla danego ucznia.
7. Co z dziećmi z orzeczeniem o kształceniu specjalnym?
Są sytuacje, gdy wskazania w orzeczeniu bezpośrednio stwierdzają, że uczeń potrzebuje innej formy edukacji.
Czytaj więcej: Edukacja domowa dzieci z orzeczeniem o potrzebie kształcenia specjalnego
8. Czy trzeba zdawać sprawdziany, testy? Na jakiej podstawie uczeń jest promowany do następnej klasy?
Uczeń nie musi uczęszczać do szkoły, nie ma sprawdzianów i ocen w trakcie roku szkolnego. Musi on jedynie zdać egzaminy klasyfikacyjne z podstawy programowej przewidzianej na dany rok szkolny, który upoważnia do awansu do następnej klasy.
9. Czy ze wszystkich przedmiotów trzeba zdawać egzamin?
Zgodnie z Prawem Oświatowym przedmioty, które nie są oceniane to: muzyka, wychowanie fizyczna, technika, plastyka, religia.
10. Czy w edukacji domowej trzeba zdawać egzamin z Edukacji Zdrowotnej?
W edukacji domowej to rodzic decyduje czy chce uczyć swoje dziecko treści z przedmiotu „Edukacja Zdrowotna”. Jest to przedmiot nieobowiązkowy, a więc uczeń w edukacji domowej nie jest z niego egzaminowany.
11. Jak wygląda przygotowanie do egzaminów? Gdzie szukać wsparcia?
Na początku roku szkolnego należy ustalić terminy egzaminów, zwłaszcza jeśli będą zdawane trybem blokowym (istnieje możliwość rozłożenia poszczególnych egzaminów w trakcie roku szkolnego). Pod opanowaniu podstawy programowej danego przedmiotu sprawdzana jest wiedza dziecka w formie egzaminu kwalifikacyjnego.
Egzamin składa się z dwóch części. Pierwsza z nich – pisemna – trwa około godziny i zawiera tylko zagadnienia z podstawy programowej, z którą rodzic jest zapoznany na początku roku. Druga część – ustna – ma formę rozmowy i trwa mniej więcej 15-30 min.
12. Czy dziecko musi się uczyć codziennie, podobnie jak w szkole?
W edukacji domowej mamy wolny wybór w realizacji treści, dzięki czemu naukę można dostosować do rytmu rodziny. Niemniej jednak dziecko należy obserwować i podążać za nim od początku. Często się zdarza, że zainteresowania dziecka np.: taniec, śpiew, czy rysowanie, które pojawiły się w okresie przedszkolnym – stymulowane i wspierane zostają z dzieckiem na zawsze, stając się jego mocną stroną, natomiast jeśli te zainteresowania zostaną zignorowane, wychowanek może już do nich nie wrócić. W edukacji domowej rodzic, towarzysząc dziecku, ma szanse łatwo zaobserwować talenty dziecka i wesprzeć.
13. Co robić, jeśli okaże się, że sobie z czymś nie radzimy?
Jest możliwość skorzystania z opieki merytorycznej i dydaktycznej, aby nauczanie w domu było jak najbardziej efektywne i dopasowane do potrzeb konkretnego dziecka. Szkoły przyjazne edukacji domowej wspierają rodziców w trudnościach. Są konsultacje przed egzaminami, można porozmawiać z wychowawcą, pedagogiem. A jeśli mimo takiego wsparcie uznacie, że chcielibyście wrócić do stacjonarnego nauczania, to wystarczy złożyć wniosek do dyrektora szkoły o cofnięcie zgody na edukację domową i ustalić warunki powrotu.
14. Czy w ED kontakt z rówieśnikami nie jest utrudniony? Jak wygląda integracja?
Edukacja domowa bardzo często kojarzy się z ograniczonym kontaktem z rówieśnikami. Szkoła to nie jedyne miejsce, gdzie mogą poznać przyjaciół – są różne kółka zainteresowań, grupy sportowe, harcerstwo, grupy stworzone przez rodziców w edukacji domowej. Niektóre szkoły przyjazne organizują także spotkania integracyjne dla dzieci, gdzie wymieniają się swoimi spostrzeżeniami, zainteresowaniami, dzielą się swoimi problemami, a przede wszystkim mają kontakt ze swoimi rówieśnikami, którzy również są w edukacji domowej.
15. Jak pogodzić nauczanie dziecka z pracą obydwu rodziców?
Edukacja domowa nie musi wyglądać jak szkoła w domu od 8:00 do 14:00, a pogodzenie jej z pracą obojga rodziców jest jak najbardziej możliwe – kluczem jest elastyczność, planowanie i współpraca. Dzięki elastyczności nauki, rodzic może uczyć dziecko przed lub po pracy. Starsze dzieci mogą uczyć się samodzielnie z materiałów online lub podręczników, a rodzic sprawdza efekty. Możecie zaangażować kogoś z rodziny, korepetytora, studenta albo nauczyciela na godziny. Coraz więcej rodziców łączy edukację domową z pracą zdalną – nawet częściową. Rodziny w edukacji domowej łączą się czasami w kooperatywy rodzicielskie, w których opiekują się dziećmi naprzemiennie lub wspólnie organizują im naukę z korepetytorem.
Dla Szkół
16. Jak założyć szkołę przyjazną edukacji domowej?
Zakładanie szkoły przyjaznej edukacji domowej wymaga przestrzegania określonych procedur i zbierania kompleksowej dokumentacji, jednak po spełnieniu wszystkich formalności możesz stworzyć środowisko edukacyjne wspierające rozwój uczniów uczących się poza szkołą!
17. Jak wykazywać ucznia spełniającego obowiązek szkolny poza szkołą?
Informację o uczniach spełniających obowiązek szkolny poza szkołą dyrektor ma obowiązek wykazać podobnie jak w przypadków uczniów realizujących tryb klasowo-lekcyjny. Dodatkowo, uzupełniając dane dziedzinowe nt. ucznia, należy uzupełnić pole „Spełnianie obowiązku szkolnego poza szkołą”. Szczegółowa instrukcja wykazywania uczniów jest zamieszczona na stronie:
18. Czy uczeń w edukacji domowej może dostać świadectwo z czerwonym paskiem?
Tak, uczeń w edukacji domowej może dostać świadectwo z czerwonym paskiem.
Podstawa prawna:
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 22 lutego 2019 r. w sprawie oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy w szkołach publicznych § 18. pkt 5. Uczeń, o którym mowa w art. 37 ust. 4 ustawy – Prawo oświatowe, który w wyniku klasyfikacji rocznej uzyskał z obowiązkowych zajęć edukacyjnych średnią rocznych ocen klasyfikacyjnych co najmniej 4,75, otrzymuje promocję do klasy programowo wyższej z wyróżnieniem.
19. Jakie przepisy regulują egzaminy w edukacji domowej?
Zakres przeprowadzenia egzaminów klasyfikacyjnych i wyłączenie poszczególnych przedmiotów regulowane jest w Rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 3 sierpnia 2017 roku w sprawie oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy w szkołach publicznych. Informacje znajdziemy w paragrafie 15 pkt 4.
20. Na jakiej podstawie prawnej uczniowie w edukacji domowej nie mają wystawianych ocen z zachowania, muzyki, plastyki, techniki oraz wf?
Zgodnie z § 15 ust. 4 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 22 lutego 2019 r. w sprawie oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy w szkołach publicznych dla ucznia, o którym mowa w art. 37 ust. 1 ustawy Prawo oświatowe (tj. spełniającego obowiązek szkolny poza szkołą), nie przeprowadza się egzaminów klasyfikacyjnych z:
- obowiązkowych zajęć edukacyjnych: plastyki, muzyki, techniki i wychowania fizycznego oraz
- dodatkowych zajęć edukacyjnych.
Regulacje w zakresie klasyfikowania ucznia z zachowania zawarte są w art 37. pkt. 4 Ustawy Prawo oświatowe z dnia 14 grudnia 2016 roku.
21. Co wpisać uczniowi na świadectwie przy przedmiotach, z których nie jest oceniany?
Na świadectwie w miejscu przeznaczonym na oceny z ww. przedmiotów nieobowiązujących w tzw. nauczaniu domowym wpisuje się poziomą kreskę.
22. Czy uczeń w edukacji domowej musi mieć dziennik ocen?
Nie, uczeń edukacji domowej nie ma bieżących ocen, więc nie ma też indywidualnego dziennika ocen.
23. Na jakich zasadach odbywa się edukacja domowa ucznia z orzeczeniem o kształceniu specjalnym?
Ocenianie i klasyfikowanie ucznia z orzeczeniem powinno się odbyć na zasadach określonych w IPET. Uczeń może być klasyfikowany na podstawie informacji przekazanej przez rodziców oraz informacji specjalistów prowadzących zajęcia rewalidacyjne.
Zgodnie z art. 37 ust. 4 ustawy Prawo oświatowe, uczeń spełniający obowiązek szkolny poza szkołą uzyskuje roczne oceny klasyfikacyjne na podstawie rocznych egzaminów klasyfikacyjnych. Tej formy nie stosuje się jednak do dzieci i młodzieży posiadających orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego wydane ze względu na niepełnosprawność intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym (art. 37 ust. 5 ustawy Prawo oświatowe).
W przypadku uczniów posiadających orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego wydane ze względu na niepełnosprawność intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym klasyfikacji rocznej dokonuje się z uwzględnieniem ustaleń zawartych w indywidualnym programie edukacyjno-terapeutycznym (art. 44f ust. 7 ustawy o systemie oświaty). W związku z powyższym klasyfikacja ucznia powinna zostać dokonana zgodnie z ustaleniami w IPET.
Jeśli takich ustaleń nie dokonano, to aktualnie można wykorzystać informacje od specjalistów prowadzących zajęcia z uczniem i od rodziców, opisując aktualne umiejętności ucznia. Zgodnie z art. 44i ust. 7 pkt 1 ustawy o systemie oświaty, oceny bieżące oraz śródroczne, roczne i końcowe oceny klasyfikacyjne z obowiązkowych i dodatkowych zajęć edukacyjnych oraz zajęć, o których mowa w przepisach wydanych na podstawie art. 13 ust. 3, a także śródroczne, roczne i końcowe oceny klasyfikacyjne zachowania dla ucznia posiadającego orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego wydane ze względu na niepełnosprawność intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym – są ocenami opisowymi.
Źródło: Jak klasyfikować ucznia z orzeczeniem, który odbywa edukację domową?