Czy dzieci z Ukrainy mogą korzystać z edukacji domowej?

Czy dzieci z Ukrainy mogą korzystać z edukacji domowej?

Edukacja domowa to potoczna nazwa spełniania obowiązku szkolnego poza szkołą. Jest to forma kształcenia, w której odpowiedzialność za proces nauczania dziecka w miejsce szkoły biorą na siebie rodzice. Tworząc program i wybierając metody kształcenia swoich pociech, organizują ich edukację w sposób zindywidualizowany — adekwatnie do wieku, potrzeb, predyspozycji i zainteresowań.

Spełnianie obowiązku szkolnego poza szkołą reguluje art. 37 w ustawie Prawo oświatowe.

Zakaz edukacji domowej dla uczniów ukraińskich od 2022 roku

Od momentu wybuchu konfliktu zbrojnego w Ukrainie, Polska przyjęła miliony ukraińskich obywateli, w tym wiele dzieci. Polska ustawa z 12 marca 2022 roku (Dz.U. 2022 poz. 583) [1], znana jako Specustawa, reguluje wiele aspektów życia uchodźców, w tym kwestie związane z edukacją. Znajdziemy w niej między innymi informację o tym, czy dzieci z Ukrainy mogą korzystać z edukacji domowej w Polsce.

Zgodnie z przepisami Specustawy:

Art. 54. Do dzieci i uczniów będących obywatelami Ukrainy, których pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest uznawany za legalny na podstawie art. 2 ust. 1, nie stosuje się przepisów art. 37 ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe. (Specustawa, Dz.U. 2022 poz. 583)

 — art. 37, o którym mowa, reguluje możliwość spełniania obowiązku szkolnego poza szkołą, czyli edukacji domowej. Oznacza to, że uczniowie z Ukrainy, o których mówi powyższy artykuł, nie mogą korzystać z edukacji domowej. Zakaz ten jednak nie obejmuje wszystkich.

Kto może korzystać z edukacji domowej, a kto nie?

Art. 2, ust 1. Jeżeli obywatel Ukrainy, o którym mowa w art. 1 ust. 1, wjechał legalnie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w okresie od dnia 24 lutego 2022 r. do dnia określonego w przepisach wydanych na podstawie ust. 4 i deklaruje zamiar pozostania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jego pobyt na tym terytorium uznaje się za legalny w okresie 18 miesięcy licząc od dnia 24 lutego 2022 r. Do określenia okresu pobytu uznawanego za legalny stosuje się art. 57 § 3 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2021 r. poz. 735, 1491 i 2052). Za legalny uznaje się także pobyt dziecka urodzonego na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przez matkę, która jest osobą określoną w zdaniu pierwszym, w okresie dotyczącym matki. (Specustawa, Dz.U. 2022 poz. 583)

Obywatele Ukrainy, którzy wjechali legalnie na terytorium RP w okresie od dnia 24 lutego 2022 r. do dnia określonego w przepisach wydanych na podstawie ust. 4 tejże ustawy (według stanu z dnia 12.09.2024 r. okres ten przedłużono do 30.09.2025 r.) [2] są objęci Specustawą. A co za tym idzie, ich dzieci nie mogą korzystać z edukacji domowej.

Ta sama Ustawa tłumaczy, kogo nie obejmują wymienione przepisy. A są to osoby z Ukrainy, które posiadają:

Art. 2, ust. 3. Przepisów ust. 1 i 2 nie stosuje się do obywateli Ukrainy:

1) posiadających:

a) zezwolenie na pobyt stały,

b) zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego Unii Europejskiej,

c) zezwolenie na pobyt czasowy,

d) status uchodźcy,

e) ochronę uzupełniającą,

f) zgodę na pobyt tolerowany;

2) którzy:

a) złożyli w Rzeczypospolitej Polskiej wnioski o udzielenie ochrony międzynarodowej lub w imieniu których takie wnioski zostały złożone,

b) zadeklarowali zamiar złożenia wniosków o udzielenie ochrony międzynarodowej w Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie art. 28 ust. 1 lub art. 61 ust. 1 ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 2021 r. poz. 1108 i 1918 oraz z 2022 r. poz. 583) lub których takie deklaracje zamiaru dotyczą. (Specustawa, Dz.U. 2022 poz. 583)

W praktyce oznacza to, że osoby z wyżej wymienionymi statusami pobytu w Polsce mogą korzystać z edukacji domowej!

Czy w roku szkolnym 2024/2025 zmieniły się przepisy dot. edukacji domowej dla uczniów ukraińskich?

Dnia 15 maja 2024 r. wydano nowelizację Specustawy — Ustawa z dnia 15 maja 2024 r. o zmianie ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa oraz niektórych innych ustaw. Niestety w zakresie edukacji domowej poprzednie przepisy pozostają w mocy — wciąż mogą z niej korzystać tylko Ci obywatele Ukrainy, którzy mają stały lub tymczasowy pobyt, status uchodźcy, ochronę uzupełniającą lub spełniają inne, wyżej wymienione warunki. 

Dlaczego dzieci z PESEL UKR nie mogą korzystać z edukacji domowej?

Zgodnie z art. 54 Specustawy, dzieci obywateli Ukrainy, które przybyły do Polski po wybuchu wojny (ich pobyt został uznany za legalny) mogą otrzymać PESEL z oznaczeniem UKR, nie mogą realizować edukacji domowej. Przepis ten jest wyraźnym wyjątkiem od ustawy Prawo oświatowe, które standardowo umożliwia rodzicom decydowanie o takiej formie kształcenia swoich dzieci.

Dlaczego wprowadzono takie ograniczenie? Jednym z głównych powodów jest zapewnienie, że dzieci z Ukrainy, które przebywają w Polsce w związku z konfliktem zbrojnym, będą miały zapewnioną edukację w systemie publicznym, co ułatwi im integrację, a także zagwarantuje odpowiednią opiekę pedagogiczną i psychologiczną w tym trudnym czasie.

Co to jest PESEL UKR?

PESEL UKR to specjalne oznaczenie nadawane obywatelom Ukrainy, którzy przyjechali do Polski po 24 lutego 2022 roku w związku z konfliktem zbrojnym. Numer ten uprawnia ich do korzystania z różnych form pomocy, w tym opieki zdrowotnej i świadczeń socjalnych. Ważne jest, aby zaznaczyć, że nie każda osoba, która przekroczyła granicę po tej dacie, automatycznie otrzymuje PESEL UKR. Aby go otrzymać, należy złożyć wniosek w odpowiednim organie administracyjnym. 

Zarówno osoby z numerem PESEL UKR jak i bez niego, które przekroczyły granicę polsko-ukraińską po 24 lutego 2024 r. są objęte art. 2. ust.1 Specustawy — ich pobyt jest uznany za legalny. W obu przypadkach nie ma możliwości uzyskania zgody na edukację domową.

Jak długo obowiązuje status UKR?

Status UKR został przyznany początkowo na 18 miesięcy od 24 lutego 2022 roku, jednak zgodnie z nowelizacją ustawy z maja 2024 roku, okres ten został przedłużony. Obecnie status UKR obowiązuje do 30 czerwca 2024 roku, a w niektórych przypadkach nawet do 30 września 2025 roku.

Co w przypadku utraty statusu UKR?

Jeżeli obywatel Ukrainy opuści Polskę na okres dłuższy niż 30 dni lub zdecyduje się na złożenie wniosku o status uchodźcy, traci status UKR. Warto również zaznaczyć, że osoby posiadające status UKR, które chcą skorzystać z edukacji domowej, muszą zmienić swój status prawny na taki, który umożliwia korzystanie z tej formy edukacji, np. poprzez:

  • złożenie wniosku o status uchodźcy,
  • otrzymanie zgody na pobyt stały lub tymczasowy.

Status UKR a status uchodźcy – różnice

Chociaż oba statusy mogą zapewniać ochronę prawną, status UKR (PESEL UKR) różni się od statusu uchodźcy. Status UKR jest związany bezpośrednio z nadzwyczajną sytuacją wynikającą z konfliktu zbrojnego, a jego przyznanie jest stosunkowo szybkie i zautomatyzowane. Natomiast status uchodźcy lub ochrony uzupełniającej jest wynikiem indywidualnego procesu, który opiera się na analizie zagrożeń, jakie mogą spotkać daną osobę po powrocie do kraju pochodzenia. Zgodnie z przepisami Specustawy uczniowie ze statusem UKR nie mogą korzystać z edukacji domowej, natomiast ze statusem uchodźcy — mogą.

Podsumowanie

Obywatele Ukrainy, którzy przybyli do Polski po 24 lutego 2022 roku — zarówno Ci, którzy posiadają PESEL UKR, jak i Ci którzy mają zwykły PESEL cudzoziemcy — nie mogą korzystać z edukacji domowej. Wynika to z przepisów specustawy, która nakłada na nich obowiązek uczestnictwa w edukacji publicznej. Istnieją jednak wyjątki dla osób, które uzyskały inny status pobytowy, taki jak status uchodźcy czy pobyt stały. Choć edukacja domowa może być atrakcyjną formą kształcenia, dla większości ukraińskich dzieci obecnie przebywających w Polsce, nie jest ona dostępna.

 

Bibliografia:

[1] USTAWA z dnia 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa (Dz.U. 2022 poz. 583) 

[2] USTAWA z dnia 15 maja 2024 r. o zmianie ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. 2024 poz. 854)

 

Przygotowała: Gabriela Letnovska

Wpłać Darowiznę

Jeżeli nasze działania są dla Ciebie wartościowe, wesprzyj nas i miej wpływ na edukację domową w Polsce!

FreshMail.pl