W dniu 27 grudnia 2024 zostało ogłoszone Rozporządzenie Ministra Edukacji w sprawie sposobu podziału łącznej kwoty potrzeb oświatowych między jednostki samorządu terytorialnego w roku 2025. To właśnie na ten dokument co roku czekają dyrektorzy szkół i rodzice, ponieważ to od niego w dużej mierze zależy funkcjonowanie placówek oświatowych.

Jaka będzie wysokość finansowania edukacji domowej?

Minister Edukacji w rozporządzeniu na rok 2025, już po raz trzeci rok z rzędu, nie wprowadza żadnych zmian w finansowaniu uczniów spełniających obowiązek szkolny poza szkołą w stosunku do ubiegłego roku. Utrzymuje on 3 poziomy wysokości dotacji na uczniów tego trybu: 

80% — gdy w szkole jest mniej niż 200 uczniów spełniających obowiązek szkolny poza szkołą (zgodnie z art. 37 ust. 1 ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe),

 w zakresie uczniów powyżej 200 stosuje się odpowiednio:

– 40% — gdy w szkole stosunek liczby uczniów niespełniających obowiązku szkolnego poza szkołą do liczby wszystkich uczniów wynosi co najmniej 30%,

– 20% — gdy w szkole stosunek liczby uczniów niespełniających obowiązku szkolnego poza szkołą do liczby wszystkich uczniów wynosi mniej niż 30%.

Od momentu wprowadzenia progów w finansowaniu edukacji domowej część szkół mierzy się z problemami. Odbiło się to negatywnie na uczniach i pociągnęło za sobą szereg negatywnych konsekwencji. Szczegóły tych problemów opisaliśmy w rozdziale “Zmiany w rozporządzeniu w sprawie sposobu podziału części oświatowej subwencji ogólnej w 2023 r.” raportu “Nowa jakość czy patologia? Edukacja domowa w Polsce – raport Fundacji Edukacji Domowej”.

Raport z konsultacji publicznych i opiniowania

Projekt rozporządzenia został przekazany do zaopiniowania reprezentacji jednostek samorządu terytorialnego (w ramach Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego, zwanej dalej „KWRiST”) w dniu 25 października 2024 r. Uwagi do rozporządzenia w ramach Zespołu ds. Edukacji, Kultury i Sportu KWRiST zgłosili: Urząd Marszałkowski Województwa Wielkopolskiego (za pośrednictwem Związku Województw RP), Unia Metropolii Polskich, Związek Miast Polskich i Związek Powiatów Polskich. Na posiedzeniu w dniu 18 grudnia 2024 r. Komisja Wspólna Rządu i Samorządu Terytorialnego przedstawiła opinię negatywną do projektu (dotyczy całego projektu rozporządzenia, a nie konkretnie zapisów obejmujących spełnianie obowiązku szkolnego poza szkołą). 

Swoje uwaga dotyczące zwiększenia finansowania uczniów kształcących się w edukacji domowej, poza Fundacją Edukacji Domowej, zgłosili: prezeska Fundacji BEZLIK, Fundacja Szkoła w Chmurze, Komitet Nauk Pedagogicznych PAN, Niezależny Związek Zawodowy Oświata Polska oraz indywidualni obywatele. Nasze uwagi nie zostały uwzględnione. Poniżej zamieszczamy treść uzasadnienia Ministerstwa, które zawiera niezmienioną treść, co w poprzednich latach:

“Finansowanie ucznia w edukacji domowej w niższej wysokości niż ucznia korzystającego z nauki w systemie klasowo-lekcyjnym wynika ze znacznie niższego kosztu kształcenia uczniów spełniających obowiązek szkolny poza szkołą. Szkoły ponoszą tylko niewielkie koszty związane z ich klasyfikacją oraz koszty związane z zapewnieniem ewentualnych dodatkowych zajęć. Zasadne zatem jest finansowanie uczniów spełniających obowiązek szkolny poza szkołą w niższej wysokości niż kwota przeznaczona na uczniów uczęszczających na zajęcia w szkołach. Nie można w tym przypadku mówić o naruszeniu zasady równości, ponieważ uczniowie spełniający obowiązek szkolny lub obowiązek nauki poza szkołą oraz ich rodzice znajdują się w innej sytuacji prawnej niż uczniowie uczęszczający do szkoły w systemie klasowo-lekcyjnym. 

Podział środków potrzeb oświatowych jest w znacznej mierze dokonywany w powiązaniu z kosztami realizacji zadań oświatowych. Dlatego też środki, naliczane na uczniów w edukacji domowej, mają służyć pokryciu kosztów kształcenia tych uczniów ponoszonych przez szkoły. 

Nie należy traktować niższej kwoty potrzeb oświatowych na dzieci w edukacji domowej jako próby dyskredytacji tej formy kształcenia. Minister właściwy do spraw oświaty i wychowania koordynuje i realizuje politykę oświatową państwa, w szczególności przez tworzenie odpowiednich regulacji prawnych określających zasady spełniania obowiązku szkolnego i obowiązku nauki, uwzględniając różne możliwości spełniania tych obowiązków, a także podmioty odpowiedzialne za zapewnienie wszystkim dzieciom warunków realizacji obowiązku szkolnego i obowiązku nauki. Aktualnie obowiązujące przepisy zapewniają rodzicom pełne prawo decydowania o formie edukacji ich dzieci, w szczególności o formie spełniania obowiązku szkolnego lub obowiązku nauki.

System finansowania edukacji, w tym tzw. edukacji domowej, został tak skonstruowany, aby w dużym stopniu uwzględniać koszty realizacji poszczególnych zadań oświatowych. Algorytm powoduje, że środki potrzeb oświatowych naliczane na uczniów są zróżnicowane w zależności od wielu czynników. I tak dla przykładu: inna kwota jest naliczana na uczniów niepełnosprawnych, na uczniów w oddziałach sportowych, na uczniów w klasach terapeutycznych, na uczniów w dużych miastach, na uczniów na wsi, itp. Koszty realizacji zadań oświatowych są bardzo różne i dlatego nie można naliczać środków w takiej samej wysokości na wszystkich uczniów. Koszt kształcenia uczniów jest w wielu przypadkach warunkowany koniecznością spełnienia szczególnych wymogów wynikających z przepisów ustaw lub aktów wykonawczych; np. dla ucznia z autyzmem jest niezbędne zatrudnienie nauczyciela wspomagającego, który współorganizuje kształcenie tego ucznia. Różnicowanie środków potrzeb oświatowych na różne kategorie uczniów odbywa się w ramach prac nad projektem rozporządzenia na dany rok budżetowy. Takie założenie dostosowania naliczanych środków do kosztów realizacji zadań oświatowych (oprócz spełniania cech rozsądnego i sprawiedliwego podziału środków) spełnia też wymóg zasady gospodarności środków publicznych wynikający z ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. z 2024 r. poz. 1530, z późn. zm.).” (Źródło: Raport z konsultacji publicznych i opiniowania projektu rozporządzenia Ministra Edukacji w sprawie sposobu podziału łącznej kwoty potrzeb oświatowych między jednostki samorządu terytorialnego w roku 2025”).

Fundacja Edukacji Domowej kieruje się zasadą, że bez komunikacji nie będzie dobrych zmian w edukacji, dlatego jesteśmy otwarci na opracowanie bardziej korzystnych rozwiązań z nowym rządem. Uważamy, że dialog i współpraca są kluczowe, aby dalej rozwijać resort edukacji. Biorąc pod uwagę rozpoczęcie dialogu z przedstawicielami MEN, jesteśmy zawiedzeni, że rozmowy nie idą w parze z wysłuchaniem naszych próśb o sprawiedliwe finansowanie. Niemniej jednak nie zniechęcamy się i wierzymy, że jesteśmy bliżej niż dalej, aby wspólnie z MEN wypracować dobre zmiany dla uczniów edukacji domowej.

Przygotowała: Gabriela Letnovska