Interwencja posła Marcina Józefaciuka ujawnia nieprawidłowości w działaniach resortu edukacji
Ministerstwo Edukacji planuje od stycznia 2026 roku obniżyć finansowanie (subwencję oświatową) dla uczniów realizujących obowiązek szkolny w edukacji domowej. Decyzja ta wywołała liczne wątpliwości w środowisku oświatowym, zarówno wśród dyrektorów szkół współpracujących z uczniami w trybie nauczania domowego, jak i wśród rodziców. Z inicjatywy posła Marcina Józefaciuka przeprowadzono kontrolę w resorcie oraz złożono interpelację poselską (narzędzie nadzoru parlamentarnego nad działalnością rządu). Ustalenia z kontroli wskazują jednoznacznie, że Ministerstwo Edukacji nie dysponuje żadnymi analizami, dokumentami ani wyliczeniami, które mogłyby stanowić podstawę merytoryczną dla planowanej decyzji.
Brak dokumentacji potwierdzającej zasadność zmian
W odpowiedzi na interpelację poselską resort przyznał, że nie opracowano żadnych materiałów analitycznych, które uzasadniałyby zmniejszenie finansowania edukacji domowej. Pomimo tego w komunikatach publicznych Ministerstwo Edukacji posługuje się sformułowaniami o „racjonalizacji kosztów” oraz „sprawiedliwym systemie finansowania” (pojęcie stosowane w kontekście wyrównywania nakładów na poszczególne formy edukacji). Brak transparentnych wyliczeń budżetowych budzi poważne zastrzeżenia natury proceduralnej. W państwie prawa każda decyzja finansowa powinna być poprzedzona analizą skutków ekonomicznych i społecznych. Brak takich działań może prowadzić do naruszenia zasad gospodarowania środkami publicznymi określonych w ustawie o finansach publicznych.
Skutki decyzji dla uczniów i szkół
Planowane obniżenie subwencji oznacza znaczące ograniczenie środków przekazywanych szkołom wspierającym uczniów w edukacji domowej. W praktyce może to utrudnić organizację egzaminów klasyfikacyjnych, konsultacji z nauczycielami oraz dostęp do zasobów dydaktycznych. Szkoły realizujące nauczanie w trybie domowym pełnią istotną funkcję organizacyjną i dydaktyczną zapewniają wsparcie administracyjne, prowadzą dokumentację przebiegu nauczania i weryfikują osiągnięcia edukacyjne uczniów. Ograniczenie finansowania może zatem skutkować destabilizacją całego systemu, a w dłuższej perspektywie zmniejszeniem dostępności tej formy edukacji dla rodzin z mniejszych miejscowości. Już w tym momencie dużo szkół wprowadziło dodatkowe opłaty dla uczniów przez zmianę finansowania. Zmiana ta stoi w sprzeczności z zasadą równego dostępu do edukacji, zapisaną w art. 70 Konstytucji RP.
Interwencja parlamentarna i reakcja resortu
Poseł Marcin Józefaciuk, będący nauczycielem z wieloletnim doświadczeniem w pracy w oświacie, skierował do Ministra Edukacji wniosek o kontrolę oraz żądanie przedstawienia dokumentacji źródłowej. W piśmie z dnia 21 października 2025 r., podpisanym przez wiceministra Henryka Kiepurę, resort oficjalnie potwierdził brak jakichkolwiek materiałów potwierdzających przyjęte założenia finansowe. W związku z tym parlamentarzysta wystąpił o sprostowanie udzielonych odpowiedzi i zobowiązanie ministerstwa do przedstawienia opinii publicznej rzetelnych informacji dotyczących planowanych zmian. Interwencja ma na celu przywrócenie standardów przejrzystości (transparentności) w procesie podejmowania decyzji o wydatkach publicznych.
Znaczenie przejrzystości i rzetelności w polityce oświatowej
Zgodnie z zasadami dobrego rządzenia (good governance) kluczowe znaczenie ma jawność i przewidywalność działań administracji publicznej. W przypadku decyzji o tak dużym znaczeniu społecznym, jak finansowanie edukacji domowej, brak podstaw analitycznych może podważać zaufanie obywateli do instytucji państwa. Odpowiedzialne zarządzanie środkami publicznymi wymaga oparcia decyzji na danych empirycznych, konsultacjach społecznych i analizach skutków regulacji (OSR). Wypowiedzi przedstawicieli resortu, powołujące się na ogólnikowe pojęcia „racjonalizacji” czy „efektywności wydatków”, nie spełniają wymogu rzetelnego uzasadnienia merytorycznego. Sprawa interwencji posła Józefaciuka stanowi przykład potrzeby wzmocnienia mechanizmów kontroli parlamentarnej nad decyzjami finansowymi w sektorze edukacji.
Apel o dialog i współpracę środowisk edukacyjnych
Środowisko edukacji domowej, obejmujące rodziców, nauczycieli i organizacje wspierające alternatywne formy nauczania, oczekuje od resortu edukacji otwartości na dialog i partnerskiej współpracy. Odpowiedzialna polityka oświatowa powinna uwzględniać różnorodność potrzeb edukacyjnych uczniów oraz prawo rodziców do wyboru formy nauki zgodnej z przekonaniami i sytuacją rodzinną. Interwencja poselska ujawniająca brak podstaw dla planowanego obniżenia finansowania powinna stać się impulsem do ponownego przeanalizowania polityki finansowej wobec edukacji domowej. Wymaga to uwzględnienia nie tylko aspektów budżetowych, lecz również wartości pedagogicznych i społecznych tej formy kształcenia. W przeciwnym razie decyzje administracyjne mogą doprowadzić do ograniczenia swobody edukacyjnej rodzin i pogłębienia nierówności w dostępie do nauki.
